Do’s en Don’ts in Duurzaam Verpakken

 

Er zijn maar weinig onderwerpen in de Nederlandse samenleving waarover zo weinig verschil van mening bestaat als over duurzaam verpakken: we vinden allemaal dat het moet. Wat resteert zijn de ‘devils in the detail’ en dat zijn er zo’n duizend per seconde.

Verpakken is het tijdelijk integreren van een externe functie en een product om het gebruik van het product mogelijk te maken. In Nederland doen we dat minstens duizend keer per seconde. Alles wat we verpakken, wordt vroeger of later ook weer uitgepakt. Met z’n allen ‘produceren’ we dus iedere seconde ook duizend geleegde verpakkingen, die een flinke hoeveelheid materiaal vertegenwoordigen. De uitdaging waar we met z’n allen voor staan is nu, om de positieve aspecten van verpakken te maximaliseren en de negatieve effecten te minimaliseren. Qua duurzaamheid gaat het dan om de sociale elementen (People), het milieu (Planet) en de financiële aspecten (Profit).

Plastic tasjes
Het begrip duurzaamheid is niet echt makkelijk vast te prikken. Zo werden kunststoffen (‘plastics’) oorspronkelijk sterk met duurzaamheid geassocieerd, omdat zij niet teloor gingen. Plastic hemdtasjes werden bij de introductie in 1972 toegejuicht als duurzamer dan papier, want ze hielden het vol in de regen. Verder waren ze dunner en konden ze relatief vaak hergebruikt worden. Nauwelijks een generatie later, in 2002, deed Bangladesh de gratis tasjes al in de ban omdat ze lukraak werden weggegooid en de waterwegen in de delta blokkeerden. De berichtgeving over de ‘’plastic soup’ in de oceanen deed de rest; kunststof is nu vooral duurzaam als het composteert.
Nederland heeft sinds januari 2016 de dunne (minder dan 10 micrometer dikke) gratis plastic winkeltasjes in de ban gedaan. Dat wil zeggen voor de conventionele retail, zoals die tot voor kort door bedrijven als het inmiddels failliete V&D werd bedreven. De sterk groeiende webwinkelbranche in levensmiddelen levert alles veelal keurig in gratis plastic tassen en zakken bij u thuis af. Duurzamer?

Verpakkingsdoel
Een fundamenteel element aan het verpakken is, dat er per definitie een geleegde verpakking ontstaat als neveneffect van het primaire verpakkingsdoel: het gebruiken van het product. Dit aspect is door NVC Nederlands Verpakkingscentrum de afgelopen maanden ook besproken met ambtenaren van de Europese Commissie in het kader van de plannen om te komen tot een circulaire economie. Het doel moet en kan niet zijn, de geleegde verpakking weer terug te brengen naar zijn oorspronkelijke uitgangssituatie. In zo’n geval is het namelijk beter gewoon helemaal niet te verpakken. Verpakken moet als activiteit een bijdrage leveren aan een duurzame ontwikkeling in de breedste zin des woords. De gebruiker (People) moet er baat bij hebben, de supply chain - inclusief de recyclingsector - moet er zijn brood mee kunnen verdienen (Profit) en het milieu moet vooruit geholpen worden (Planet).

Niet minder
Een ander aspect is het gegeven, dat het gewicht van de verpakking in het kader van een verpakkingsdiscussie nooit geheel nul zal zijn. Niet omdat dat fundamenteel onmogelijk is; we kunnen kraanwater drinken in plaats van flessenwater, we kunnen een film op Netflix kijken in plaats van de DVD te kopen. Wèl om de simpele reden dat we dan niet meer aan het verpakken zijn; verpakken is geen gedwongen maar een vrije keuze.
Er komen steeds meer aanwijzingen dat werkelijk integraal duurzaam verpakken de komende jaren wel eens tot het gebruik van méér verpakkingsmateriaal zou moeten (kunnen) gaan leiden. Zo ontstond op de Europese conferentie over doppen en sluitingen (caps en closures) in 2015 een duidelijke consensus dat de PET-flessen te dun worden en hun caps te klein. De consument krijgt de fles niet meer open en als het al lukt, knijpt hij/zij de fles zo snel samen dat er een flinke hoeveelheid van de inhoud gemorst wordt. Een grote margarinefabrikant presenteerde recentelijk tijdens een ander internationaal congres een studie waaruit bleek dat de consumenten nóg lichtere kuipjes niet meer vertrouwden en dus – althans voorlopig - afwezen.

People
Duurzaam verpakken als doel is dus iets waar niemand op tegen kan zijn. Maar consistent inhoud geven aan een duurzame ontwikkeling met behulp van verpakken is voor ons allemaal de uitdaging. Dat brengt uiteindelijk toch weer de People-factor in beeld, maar dan niet zozeer de consument als wel de professional die met verpakken bezig is. Nodig zijn mensen die goed zijn opgeleid, voorzien zijn van de juiste informatie en in staat zijn in de complexe wereld van het verpakken de juiste stappen voorwaarts te maken voor hun eigen organisatie en daarmee voor het geheel. Zo beschouwd is de People-factor in duurzame ontwikkeling niet zozeer de oorzaak van de problemen als wel de kiem van de oplossing.

Michael Nieuwesteeg en Willem-Paul de Mooij

Duurzaam verpakken bij NVC
NVC heeft duurzaam verpakken in algemene zin verankerd in alle activiteiten. Specifiek interessant zijn de NVC online Workshop Duurzaam Innoveren in Verpakken (reizen niet nodig, live docent) en de NVC informatiedienst Members-only Environmental Regulations Guide MERGE. Op 7 september 2016 vindt weer de jaarlijkse NVC Inspiratiemeeting Effectiviteit milieubeleid verpakkingen en verpakkingsafval plaats.

VMT
Dit artikel is verschenen in VMT (vakblad en website voor professionals uit de voedingsmiddelenindustrie) van 2 april 2016 (print) en is online te lezen voor VMT-abonnees op de VMT-website.